چیزهایی که ممکن است در مورد تب کودکان ندانید

تب به معنای داشتن درجه حرارت مقعدی ۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد یا بالاتر است. کودکتان با گونه‌‌های برافروخته و پوستی که از داغی می‌‌درخشد از خواب بیدار می‌شود. دمای بدن را با دماسنج مقعدی دیجیتال می‌گیرید که درجهٔ ۳۷/۷ درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهد. آیا وقت آن است که به او دارو بدهید یا با پزشک تماس بگیرید؟ احتمالاً خیر. از لحاظ تکنیکی، این درجه حرارت اصلاً تب به حساب نمی‌آید. درجه حرارت مقعدی کمتر از ۳۸ درجه، حتی در کوچک‌ترین کودکان طبیعی به حساب می‌آید.

 

درجه حرارت بدن کودکان مانند دمای بدن بزرگسالان می‌تواند به دلایل مختلفی، از فعالیت فیزیکی پرفشار گرفته تا حمام گرم یا حتی پوشیدن لباس بیش از حد، افزایش یابد. حتی ساعت روز هم ممکن است در این مورد تأثیر داشته باشد، زیرا دمای بدن در اواخر بعدازظهر بالا می‌رود و اوایل صبح پایین می‌آید. بنابراین، غیر از مواردی که دماسنج مقعدی عدد ۳۸ درجهٔ سانتی‌گراد یا بالاتر را نشان دهد، می‌‌توانید کودک خود را بدون تب در نظر بگیرید.

 

همچنین گاهی اوقات گرمازدگی با تب اشتباه گرفته می‌شود. گرمازدگی زمانی اتفاق می‌افتد که درجه حرارت بدن به سطح خطرناکی برسد. برای مثال، به علت پوشاندن لباس بیش از حد به کودک در هوای گرم و مرطوب. وقتی هوا خیلی گرم است، به کودک خود لباس‌های سبک و آزاد بپوشانید و هرگز حتی برای یک دقیقه او را در یک ماشین با در بسته و شیشه‌های پایین کشیده‌شده تنها نگذارید.

 

درجه حرارت مقعدی دقیق‌‌ترین درجه حرارت بدن است

شما ممکن است تمایلی به استفاده از دماسنج مقعدی دیجیتال برای اندازه‌گیری دمای بدن کودک خود نداشته باشید، اما این بهترین راه برای فهمیدن دمای دقیق بدن کودکان کوچک‌تر از سه سال است. همچنین هرگز از دماسنج شیشه‌ای استفاده نکنید. اگر شیشه آسیب‌دیده باشد، جیوهٔ سمی داخل آن می‌تواند به کودک آسیب برساند.

 

به گفتهٔ برخی پزشکان، فقط دماسنج مقعدی می‌تواند عدد واقعی دمای مرکزی بدن را نشان دهد. دمای زیر بغل، دماسنج پیشانی و حتی دماسنج گوش هم به اندازهٔ دماسنج مقعدی دقیق نیست. این انواع دیگر دماسنج‌ها می‌تواند عددی خیلی کمتر یا خیلی بالاتر از دمای واقعی بدن را نشان دهند، بنابراین استفاده نکردن از یک دماسنج مقعدی دیجیتال می‌تواند باعث شود که شما تبی را نادیده بگذارید یا مضطرب شوید که به مراجعهٔ غیرضروری به مرکز اورژانس بینجامد.

 

اما به گفتهٔ دیگر پزشکان، درجه حرارت مقعدی به دلیل آسیب‌های احتمالی مقعدی در سال‌های اخیر منسوخ شده است. در هر صورت شما به پزشک کودکتان اعتماد کنید، چون در هر صورت او این کار را و اندازه گرفتن درجه حرارت بدن کودکتان را به هر شکل دیگری بلد است.

تشخیص و تفاوت تب باکتریایی یا ویروسی مهم است

تب ویروسی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن کودک در حال مبارزه با یک بیماری ایجادشده توسط ویروس است، خواه این بیماری عفونت روده باشد و خواه آنفلوانزا یا سرماخوردگی. تب‌های ویروسی معمولاً طی سه روز از بین می‌رود. در این موارد خوردن آنتی‌بیوتیک ضروری نیست، زیرا آنها تأثیری روی ویروس‌ها ندارد.

 

از طرف دیگر، تب‌های باکتریایی توسط یک عفونت باکتریایی مانند عفونت گوش که خود می‌تواند باکتریایی یا ویروسی باشد، عفونت مجاری ادراری، مننژیت باکتریایی یا سینه پهلوی باکتریایی ایجاد می‌شود. عفونت‌های باکتریایی نسبت به عفونت‌های ویروسی کمتر رایج هستند اما نگران‌کننده‌ترند، زیرا اگر درمان نشود، می‌تواند به بیماری جدی منجر شود و معمولاً برای درمان بیماری‌های باکتریایی به آنتی‌بیوتیک‌ نیاز هست.

 

اگر کودکتان هر کدام از شرایط زیر را دارد، بلافاصله با پزشکش تماس بگیرید تا مطمئن شوید که کودک مراقبت پزشکی مورد نیاز خود را دریافت می‌کند:

 

کودک کمتر از سه ماه دارد و درجه حرارت مقعدی ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر دارد.

کودک کمتر از دو سال دارد و تب او بیشتر از ۲۴ ساعت طول کشیده است.

کودک دو ساله یا بزرگ‌تر است و تب او بیشتر از سه روز طول کشیده است.

تب کودک صرف نظر از سن او بارها و بارها به بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد ‌رسیده است.

برای کودکی که کمتر از سه ماه دارد، تب یک فوریت اضطراری است

طبق نظر آکادمی‌های طب اطفال برتر دنیا، در کودکانی که کمتر از سه ماه دارند، درجه حرارت مقعدی ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر باید در اسرع وقت به اطلاع یک پزشک اطفال رسانده شود. همچنین موقع تماس با پزشک، به او یادآوری کنید که کودکتان کمتر از سه ما دارد و تب کرده است. اگر نمی‌توانید به پزشک فرزندتان دسترسی پیدا کنید، حتی اگر نیمه‌شب است، فوراً به یک کلینیک اورژانس یا مرکز اورژانس بروید. برای کاهش تب هم هیچ دارویی به کودک ندهید، مگر اینکه پزشک آن را توصیه کند، زیرا نباید تا قبل از اینکه کودکتان مورد معاینه قرار می‌گیرد علائم او را از بین ببرید. غیر از این توضیحات دو دلیل اصلی‌تر برای فوریت تب در کودکان وجود دارد که به شرح زیر است:

 

لایهٔ محافظ سلولی بین جریان خون و سیستم عصبی مرکزی در کودکان خردسال بسیار نازک است. این بدان معنی است که در عفونت‌های باکتریایی، باکتری‌ها می‌توانند از لایهٔ محافظ عبور کنند و به سرعت به سیستم عصبی آسیب برساند.

همچنین کودکان خردسال مثل کودکان بزرگ‌تر علائم عفونت شدید را نشان نمی‌دهند. یک کودک خیلی خردسال می‌تواند دچار عفونت خون یا سپسیس شود، اما نشانه‌های معمول آن را نشان ندهد.

اگر تب ویروسی باشد، لازم نیست در مورد احتمال ابتلا به سپسیس نگران شوید. اما مشکل این است که تشخیص بین تب باکتریایی و تب ویروسی تنها از طریق معاینهٔ فیزیکی، غیرممکن است. به همین دلیل، کودک مبتلا به تب ممکن است به آزمایش خون، آزمایش ادرار، عکس‌برداری با اشعهٔ ایکس یا آزمایش مدفوع نیاز داشته باشد تا مشخص شود که عفونت باکتریایی است یا خیر. نوع دقیق آزمایشات تجویزشده نیز به سن و علائم کودکتان ارتباط دارد.

 

همچنین ممکن است کودک مبتلا به تب برای بررسی احتمال مننژیت به یک پونکسیون نخاعی نیاز داشته باشد، چون مننژیت یک عفونت نادر اما جدی است که موجب التهاب غشاهای محافظ مغز و نخاع می‌شود.

 

به جای درجهٔ تب، نشانه‌ها را دنبال و درمان کنید

بسیاری از والدین فکر می‌کنند که هرچه تب بیشتر باشد، کودک بیمارتر است، اما همیشه این‌طور نیست. کودکی با درجه حرارت ۳۹/۴ درجهٔ سانتی‌گراد ممکن است کاملاً راحت و آسوده به نظر برسد و با رضایت درحال بازی روی تشک خود باشد، درحالی‌که، کودکی با دمای ۳۸/۳ درجهٔ سانتی‌گراد ممکن است بهانه‌گیر و خسته باشد و باید مدام در آغوش گرفته شود.

 

آیا این بدان معنا است که اگر حال کودک تب‌دار شما خوب باشد، نیازی به پایین آوردن تب نیست؟ بله، همین‌طور است. یک پزشک متخصص اطفال و سخنگوی یک آکادمی طب اطفال معتبر در دنیا می‌گوید: «ناراحتی کودک را درمان کنید، نه تب را.»

 

به یاد داشته باشید که تب واقعاً به بدن کمک می‌کند که با عفونت مبارزه کند. تب باعث می‌شود که محیط بدن برای میکروب‌ها کمتر مطلوب باشد و مکانیسم‌های دفاعی سیستم ایمنی بدن مانند گلبول‌های سفید را که با ویروس‌ها و باکتری‌های مهاجم مبارزه می‌کنند تحریک خواهد کرد.

 

برای فهمیدن اینکه کودکتان چقدر بیمار است به علائم و رفتار او توجه کنید و از پزشک خود بر اساس آن علائم، مشاورهٔ درمانی بخواهید. تأکید می‌شود که بسیار مهم‌تر است که به علائم کودک توجه کنید. برای مثال، بی‌حالی و خستگی، در مقایسه با درجه حرارت بدن، شاخص‌های بهتری از بروز بیماری هستند.

 

تب سلامت‌بخش است

برخلاف چیزی که ممکن است شنیده باشید، تب به مغز کودک شما آسیبی نخواهد زد. تب به خودی خود، باعث هیچ آسیبی نمی‌شود. حتی تشنج‌های ناشی از تب که برخی کودکان در پاسخ به افزایش ناگهانی دمای بدن دارند تقریباً همیشه بی‌ضرر هستند. در موارد نادر، کودکان ممکن است در طول تشنج بزاق یا استفراغ خود را استنشاق کنند و دچار سینه‌پهلوی استنشاقی شوند یا ممکن است با سقوط کردن یا برخورد به سطوح سخت به خود آسیب برسانند. داروهای تب‌بر می‌تواند به کاهش تب کمک کند، اما از بروز تشنج ناشی از تب جلوگیری نمی‌کند.

 

هنگامی که کودک داغ خود را در آغوش دارید و کم‌کم دچار اضطراب می‌شوید، سعی کنید به خاطر داشته باشید که تب در واقع نشانه‌ای از این است که سیستم ایمنی بدن کودک به خوبی عمل می‌کند. البته، خیلی مهم است که با پزشک تماس بگیرید، اما بیشتر مواقع، کودکانی که تب می‌کنند، از آن به سلامت بیرون می‌آیند و بهبود می‌یابند.

 

همچنین آن‌طور که متخصصان توضیح می‌دهند، خواه تب ناشی از عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد، خواه یک اثر جانبی ناشی از واکسیناسیون کودک، افزایش دمای بدن پاسخی طبیعی از سوی سیستم ایمنی است، پس خیالتان راحت باشد که سیستم ایمنی بدن کودک شما دقیقاً دارد همان کاری را انجام می‌دهد که باید انجام دهد.

 

از داروها فقط با تجویز پزشک استفاده کنید

بعد از تجویز پزشک کودک، داروهایی مانند ایبوپروفن برای کودکانی که حداقل شش ماهه هستند و استامینوفن، موقتاً تب را کاهش می‌دهد و می‌تواند به کاهش ناراحتی کودک کمک کنند. اما قبل از استفاده از این داروها، سعی کنید درجه حرارت بدن کودک را با اسفنج خیس پایین بیاورید. از آب کمی گرم یعنی ۲۹ تا ۳۲ درجهٔ سانتی‌گراد برای مرطوب کردن پوست کودکتان، به ویژه پیشانی و زیربغل او استفاده کنید. این درمان خانگی می‌تواند به شکل شگفت‌آوری مؤثر باشد.

 

راه دیگری برای کمک به بهتر شدن حال کودکتان این است که بدن او را هیدراته نگه دارید یعنی از کم‌آب شدن بدنش پیشگیری کنید، بنابراین مقدار زیادی شیر مادر یا شیر خشک به او بدهید. همچنین ممکن است پوشاندن لباس‌های سبک به کودک و خنک نگه داشتن محیط هم در احساس راحتی او مؤثر باشد. به عنوان مثال، اگر اتاق گرم و دم‌کرده است، برای جریان یافتن و حرکت هوا، از یک پنکه استفاده کنید.

 

اگر کودکتان هنوز ناراحت به نظر می‌رسد، ممکن است داروهای تب‌بر کمک خوبی باشد. اما بدون تأیید پزشک به کودکان، به ویژه کودکان کمتر از سه ماه دارو ندهید و هر زمانی هم که به کودکتان داروی تب‌‌بر می‌دهید، این دستورالعمله‌ای ایمنی مهم را دنبال کنید:

 

اگر فرزندتان کمتر از دو سال دارد، برای دانستن دز مناسب حتماً از متخصص اطفال سؤال کنید.

یادتان باشد اگر کودکتان بین سه تا شش ماه دارد، استامینوفن کودک را می‌توانید به او بدهید اما ایبوپروفن را نمی‌توانید.

از سن شش ماهگی به بعد، بیشتر کودکان می‌توانند هم داروی استامینوفن و هم ایبوپروفن را بخورند.

دز دارو نیز در تناسب با وزن کودک شما و نه سن او تعیین می‌شود.

به فرزند خود آسپرین ندهید، زیرا این دارو با سندرم ری که یک بیماری نادر اما جدی و بعضی اوقات کشنده است، ارتباط داده شده است.

همچنین اگر کودک شما در آرامش خوابیده است، نیازی به بیدار کردن او برای دادن داروی تب نیست. اجازه دهید بخوابد و خودتان هم کمی استراحت کنید.