سلامت کودکان: توانبخشی مجموعه ای است که اقداماتی هدفمند را ، در جهت قادرسازی شخص معلول، به منظور دست یابی به سطح نهایی توانایی و عملکرد جسمی، حسی، ذهنی روانی، اجتماعی و حفظ این توانایی ها انجام می دهد.
کم توان ذهنی: به افرادی اطلاق می گردد که بر اثر ایجاد نارسائی و نقص در کنش مغز دچار حدی از کم توانی ذهنی گردیده اند. در نتیجه قادر به انجام امور شخصی و تکالیف اجتماعی خود در مقایسه با همسالان و افراد مشابه خود نمی باشند.
خدمات توانبخشی برای کم توانان ذهنی:
به مجموعه ای از اقدامات توانپزشکی و توانبخشی آموزشی، حرفه ای و اجتماعی گفته می شود که موجبات استقلال نسبی افراد ناتوان و معلول را در جامعه فراهم می نماید و سبب بازگشت مجدد آنان به جامعه و استفاده مساوی از فرصت های مختلف اجتماعی، شغلی، آموزشی و اقتصادی در مقایسه با افراد سالم می گردد.
انواع مراکز ارائه خدمات توانبخشی به کم توانان ذهنی:
۱٫ مراکز روزانه آموزشی و توانبخشی زیر ۱۴ سال:
این مراکز به کم توانان ذهنی زیر ۱۴ سال واجدشرایط آموزش و توانبخشی با بهره هوشی تربیت پذیر و آموزش پذیر که امکان استفاده از مدارس کودکان استثنایی را ندارند خدمات ارائه می کنند که تعداد ۲۶ مرکز در استان تهران بااین نوع مجوز در حال فعالیت است.
هدف در این مراکز ، انجام برنامه ویژه ای است که می تواند نیازهای آموزشی خاص کودکان معلول از طریق اقداماتی نظیر روانشناسی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و آموزشهای پیش دبستانی را برآورده سازد. برای چنین کاری ممکن است ابزارهای خاص، روشهای آموزش و تجهیزات ویژه مورد نیاز باشد.
یک رویکرد منظم آموزشی برای
کودکان کم توان ذهنی دارای ۳ مرحله است:
۱- انتخاب هدف آموزشی
۲- انتخاب روش آموزشی مناسب
۳- ارزشیابی پیشرفت برنامه
۲٫ مراکز روزانه آموزش و توانبخشی حرفه ای کم توانان ذهنی بالای ۱۴ سال
این مراکز به کم توانان ذهنی بالای ۱۴ سال واجدشرایط آموزشهای فنی و حرفه ای همراه با خدمات توانبخشی با بهره هوشی تربیت پذیر بالا و آموزش پذیر خدمات ارائه می کنند که تعداد ۳۰ مرکز در استان تهران با این نوع مجوز در حال فعالیت است.
هدف از آموزش و توانبخشی حرفه ای بالا بردن توانایی های این گروه از کم توانان ذهنی در رساندن آنان به حداکثر توانایی در جهت زندگی مستقل و مطلوب در خانه و جامعه و کسب عقل معاش می باشد.
به طوری که با ارائه آموزشهای عملی به طور مداوم زمینه پرورش قوای فکری و جسمی در آنها فراهم گردد. اینگونه مراکز آموزشهای خود را حول ۴ محور (پرورش مهارتهای حرفه ای – پرورش مهارتهای آموزشی – پرورش مهارتهای اجتماعی – پرورش مهارتهای فردی ) ارائه خواهد داد.
۱-۲) مراکز توانبخشی حرفه ای (آموزشی حمایتی)
هدف از فعال نمودن این مراکز ارتقا توانایی ها و کسب مهارت حرفه ای افراد کم توان ذهنی حمایتی به منظور دستیابی به زندگی مستقل و مطلوب است.
درحقیقت ، هدف از آموزش و توانبخشی حرفه ای در این مراکز، حمایت از افراد معلولی است که توانایی اشتغال در شرایط عادی جامعه را ندارد، با ارائه آموزشهای عملی به صورت مداوم، زمینه پرورش قوای فکری و جسمی در آنان فراهم می گردد.
۳٫ مراکز توانبخشی و نگهداری شبانه روزی معلولان ذهنی بالا و زیر ۱۴ سال:
این مراکز کم توانان ذهنی بالا و زیر ۱۴ سال واجد شرایط را نگهداری و خدمات توانبخشی ، مراقبتهای اولیه پزشکی و پرستاری به صورت شبانه روزی ارائه می دهد.
به تعداد ۱۱ مرکز زیر ۱۴ سال و تعداد ۲۵ مرکز بالای ۱۴ سال در استان تهران با این نوع مجوز در ال فعالیت است.
معلولان واجد شرایط نگهداری در این گونه مراکز کسانی هستند که میزان بهره هوشی آنها کمتر از ۲۵ باشد.
هدف این مراکز ارائه خدمات مراقبتی پرستاری توانپزشکی و توانبخشی به منظور حفظ سلامت و جلوگیری از توسعه عوارض معلولیت و محدودیت های ناشی از آن، کمک به ارتقا سطح سلامت و پیشگیری از معلولیتهای ثانویه انجام می پذیرد.
۴٫ ارائه خدمات توانبخشی در منزل به کم توانان ذهنی:
این فعالیت به ارائه خدمات توانبخشی (فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی، مددکاری، پرستاری، پزشکی) در محل زندگی معلول ذهنی (ترجیحاً معلولان شدید و خیلی شدید) اطلاق می گردد. که هدف آن در دسترس نمودن خدمات توانبخشی برای معلولان ذهنی می باشد.
سایر خدمات:
طرح LSE
آموزش مهارتهای زندگی L.S.E که یکی از مهمترین فعالیتها و برنامه ها در حوزه توانبخشی معلولین ذهنی است و در اکثر مراکز بالای ۱۴ سال اجرا شده عبارت است از مجموعه مهارتهایی که به منظور ارتقاء توانایی های زیستی، روانی، اجتماعی و عملکردی افراد تعریف و مهیا شده است و فرد را قادر می سازد که به طور مؤثر با کشمکش های زندگی روبرو و در نهایت آموزش مهارتهای زندگی برای معلولین ذهنی یک روش پیشگیرانه است و از ایجاد رفتارهای آسیب رسان به بهداشت و سلامت جلوگیری نموده و موجب ارتقاء سطح سلامت روانی فرد معلول است.
طرح توانبخشی مبتنی برجامعه (CBR)
با توجه به اینکه اجرای برنامه های توانبخشی با رویکرد مشارکتی و حضور فعال معلول و خانواده وی در برنامه های توانبخشی و مبتنی برجامعه بودن برنامه ها، اثربخشی آنها را تکمیل می نماید، مشارکت فرد معلول، خانواده و جامعه محلی و ملی یکی از اصول مهم در توانبخشی معلولین می باشد.
همچنین با توجه به نقش مهم و مؤثر آموزش همگانی در تمامی سطوح توانبخشی و افزایش اطلاع رسانی و آگاه سازی فرد معلول، خانواده و جامعه (دولتهای محلی و منطقه ای و ملی و سازمانهای غیردولتی ، متخصصین و …) در درمان و توانبخشی گروههای مختلف معلولین، می توان به این نتیجه دست یافت که دستیابی امل به اهداف والای توانبخشی میسر نیست مگر در سوای اجرای توانبخشی مبتنی بر جامعه که یکی از رویکردهای نوین و در حال اجرا در تمامی برنامه های توانبخشی می باشد.
منبع: کودکان اختصاصی