سلامت کودکان: امروزه با گسترش فضای مجازی به ویژه کسب و کارهای مجازی شاهد انتشار عکس کودکان معصوم و بی گناهی هستیم که ناخواسته مدل تبلیغاتی برای والدین شده‌اند.
گاه خود والدین از این طریق درآمدی کسب می کنند یا عکس کودک خود را در اختیار برندهای مختلف برای فروش محصولات بیشتر آنها قرار می‌دهند.
کودکان بی آن که بخواهند طعمه بردگی مدرن در فضای مجازی می‌شوند، او را هم نمی‌شود در خانه زندانی کرد، بالاخره در مدرسه و کوچه و خیابان همه را می‌بیند که موبایل به دست هستند و فیلم‌ها را با یکدیگر رد و بدل می‌کنند.
این در حالی است که برخی از والدین خواسته یا ناخواسته کودکان خود را وارد بازی اقتصادی می کنند که در آینده و بزرگسالی آن ها عواقب خوبی نخواهد داشت، لازم است در شرایطی که اغلب کسب و کارها وسایر فعالیت ها به سمت فضای مجازی می رود، آگاهانه تر از این ابزار امروزی و تکنولوژی استفاده کنیم.
برخی از والدین نیز عکس گرفتن از کودکان آن هم در همه حال و وضعیتی که گاه برای سایرین خوشایند نیست، به یک سرگرمی تبدیل شده و کودک و عکس او به صورت آن لاین همواره در فضای مجازی در حال گردش است، باید از بسیاری از والدین پرسید که این گونه رفتار کردن با کودکی که یک روز بزرگ می شود و از شما سئوال می کند که چرا چنین کاری را انجام داده اید، چیست؟ این نوع رفتار برگرفته از عدم آگاهی است یا تفریح و سرگرمی؟
بسیاری از کودکان در عصر کنونی دارای آلبوم های مجازی هستند، عکس های که شاید در اختیار بسیاری از افراد باشد و به وقت بزرگسالی مورد خجالتشان شود. انتشار عکس هایی که از بدو تولد از وی منتشر شده تا زمان دندان درآوردن و سایر مراحل رشد، اما ای کاش این عکس ها منتشر شده به به مراحل رشد کودک محدود می شد غافل از آن که به این نکته اندیشیده باشیم که پسر یا دختر ما وقتی به سنین جوانی رسیدند چه واکنشی نسبت به فیلم یا عکس منتشر شده نشان خواهند داد.
آیا تا کنون شده قبل از انتشار عکس یا ویدئویی از کودک خود یک بار دیگر آن از منظر جوانی کودک ببینید؟ آیا به این نکته دقت کرده اید که در زمان انتشار عکس یا فیلم از کودک مکانی که کودک در آن قرار دهد را یادآور نشوید؟ هر چند برخی از اپلیکیشن ها، به طور خودکار محل گرفتن عکس را ثبت می کنند که این امکان می تواند ابزاری برای سودجویان باشد.
آیا به این مساله توجه داشته اید که هرگز عکسی از کودک عریان خود منتشر نکنید چرا که گرفتن عکس در ساحل، توالت و حمام را برای خود ممنوع می کنید او نیز به عنوان انسانی که در آینده بالغ می شود از این حق برخوردار است؟ آیا می دانید به گفته روانشناشان کودک، ارسال و انتشار عکس برای پدر بزرگ یا مادربزرگ ملزم به کسب اجاز از کودکان بالای دو سال است؟
گرچه بر اساس سند حمایت از حریم شخصی آن لاین کودکان، وب‌سایت‌هایی از جمله فیس‌بوک بر اساس جمع‌آوری اطلاعات کاربران پایه‌گذاری شده‌اند، اجازه ندارند کودکان زیر ۱۳ سال را بپذیرند اما کم نیستند کودکانی که والدین‌شان به اسم آنها حساب باز می‌کنند یا اگر این کار را نکنند خیلی عادی عکس‌ها و اطلاعات مربوط به کودک شان را روی صفحات خود منتشر می‌کنند.
در حالی اکنون در فضای مجازی در تمام کشورها شاهد انتشارعکس کودکان در فضای پر پیچ و خم مجازی هستیم که بسیاری از حقوقدان ها و مدافعان حقوق کودکان بانگ برآورده اند که چنین رفتارهایی خطا و غیر قانونی است. امروز اپلیکیشن‌هایی را می‌توان، یافت که امکان تشخیص چهره افراد در عکس‌ها و دادن اطلاعات درباره آنها را فراهم می‌کنند.
اکنون تکنولوژی تشخیص چهره برای عینک‌های گوگل نیز طراحی شده است. این تازه آغاز کار است و به بازار آمدن چنین تکنولوژی‌هایی نشان‌گر آن است که تا چه میزان کار کودکان امروز که در آینده بالغ خواهند بود برای شناخته نشدن و داشتن حق "گمنامی" سخت خواهد بود.
به واسطه اینترنت و شبکه های اجتماعی امکان آن وجود دارد که عکس نوزاد تازه چشم‌گشوده در لحظه به مادربزرگ یا عمه یا دایی‌اش در نقطه‌ای دیگر از جهان برسد. از همین رو برخی از والدین راهکارهایی یافته‌اند تا ضمن شریک کردن دوستان و اقوام نزدیک در لحظات زیبای زندگی خود، حریم شخصی کودکان و حق انتخاب سرنوشت آنها را نیز محترم بشمارند.
به گفته بسیاری از روانشناسان و متخصصان امور کودکان، انتشار عکس کودک در هنگام استحمام، هنگام بیماری یا زخمی شدن، عکس هایی با احساسات منفی، عکس از کارهای عجیب و اشتباه کودک، عکس از حریم خصوصی کودک، انتشار تصاویر گروهی(اگر تمایل به انتشار عکس کودک همراه با دوستانش دارید این کار نیازمند اجازه از آن کودک و والدینش است) و در هنگام فعالیت‌های پرخطر، ممنوع است.
بسیاری از روان شناسان اعتقاد دارند زندگی چنین کودکانی مانند چک برگشت خورده است، نه کودکی می‌کند، نه نوجوانی و وقتی بالغ و بزرگ می‌شود با فهمیدن این که مورد سوءاستفاده قرار گرفته است دچار مشکلات روحی روانی زیادی خواهد شد. فاجعه آن جایی است که گاهی عکس کودک به دست افراد بیمار می‌افتد یا کودک بعد از بزرگ شدن به صفحه اجتماعی خود در شبکه‌های اجتماعی دسترسی پیدا می‌کند که در نتیجه به راحتی می‌تواند در معرض انواع و اقسام خطرها و آزارها قرار گیرد.
عکس کودکان در آلبوم های مجازی و عواقب آن
سرهنگ رامین پاشایی معاون اجتماعی پلیس فتا در این زمینه می گوید: این روزها به وفور دیده می شود که عکس کودکان در سنین مختلف در فضای مجازی بویژه اینستاگرام به نمایش گذاشته شده است، آلبومی از مجموعه عکس ها از بدو تولد تا چند سالگی، یعنی کودک در بزرگسالی می تواند آلبوم دوران کودکی خود را در فضای مجازی ورق بزند.
وی ادامه می دهد: والدین با انتشار عکس و نوشتن توضیحاتی در زیر عکس‌ها به مخاطبان خود اعلام می‌کنند که اکنون فرزند آنها کجاست؟ چه کاری انجام می‌دهد؟ در چه سنی است؟ به چه چیزهایی علاقه دارد؟ امروز چه کار خالق العاده ای انجام داده است و غیره، این دست از والدین چه آگاهانه یا ناآگاهانه از عواقب چنین اقدامی یا بی اطلاع هستند یا تصور می‌کنند که مرگ برای همسایه است.
پاشایی می گوید: نکته حائز اهمیت در انتشار عکس‌ها این است که احتمال سوء استفاده از این تصاویر وجود دارد چرا که همواره کلاهبرداران و تبهکاران در کمین نشسته اند تا از کوچک‌ترین فرصت‌ها بیشترین بهره برداری را داشته باشند. در فضایی که تکنولوژی و ابزارهای ارتباط جمعی گسترش یافته است به همان نسبت جرائم نیز توسعه می‌یابد، یعنی جرائم به نسبت توسعه امکانات امروزی، شکل جدید به خود گرفته و تبهکاران از ابزارهای نوین برای ارتکاب جرم استفاده می‌کنند، توسعه فضای مجازی نیز فرصتی است برای این افراد تا با عناوین و شگردهای مختلف به میدان آمده و هدف نهایی خود را پیاده کنند.
معاون اجتماعی پلیس فتا ادامه می دهد: در چنین شرایطی که خانواده‌ها در فضای مجازی گشت و گذار دارند و به نوعی فرزندان آنها نیز در این فضا حضور دارند، لازم است با آگاهی بیشتری در فضای مجازی و سوء استفاده های احتمالی از آن، قرار گیرند تا خود و عزیزانشان طعمه تبهکاران فضای مجازی نشوند.
پاشایی می افزاید: باید والدین آگاه باشند که استفاده از عکس‌های شخصی خود و فرزندان به عنوان پروفایل یا به اشتراک گذاشتن آنها در فضای مجازی می‌تواند، افراد را به دردسر بیاندازد. بیشتر افراد جامعه در فضای حقیقی حاضر نیستند حتی یک عکس پرسنلی از خود در اختیار دیگران بگذارند اما در شبکه‌های اجتماعی بدون هیچ گونه محدودیت و به راحتی عکس‌های خصوصی خود را به اشتراک می‌گذارند غافل از اینکه این عکس می‌تواند در اختیار همه قرار بگیرد و به سرعت منتشر شود. در شبکه اجتماعی مثل اینستاگرام با اینکه قابلیت شخصی سازی محیط برای کاربر وجود دارد و می‌توان تنظیمات را به صورتی قرار داد که فقط دوستان بتوانند به محیط شما دسترسی داشته باشند اما همه دوستان قابل اعتماد نیستند و امکان انتشار این عکس‌ها وجود دارد. با توجه به اینکه هر فردی به راحتی می‌تواند این عکس‌ها را ذخیره کند و از این عکس‌ها در راستای اهداف مجرمانه سوء استفاده کنند باید به این نکته توجه بیشتری داشته باشیم.
وی ادامه می دهد: یکی از شایع‌ترین جرائم فضای مجازی، سوء استفاده از عکس‌های خصوصی و شخصی افراد است. به عبارتی دیگر درست است که در برخی از برنامه‌های موجود مانند تلگرام و اینستاگرام امکان دسترسی به شماره تلفن افراد وجود نخواهد داشت اما باید بیان داشت عکس‌های کاربران این فضاها در معرض سواستفاده خواهد بود. برخی سودجویان با سوء استفاده از عکس‌های برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی، به ساخت صفحات جعلی با عکس این افراد اقدام می‌کنند و از این راه با انتشار مطالب خلاف قانون اقدام به انجام اعمال خلاف خود می‌کنند.
بر این اساس توصیه می‌شود تا خانواده‌ها ا، انتشار عکس کودکان اجتناب کرده و عکس‌های شخصی خود را نیز از صفحات اجتماعی بردارند. پیشگیری از وقوع اتفاق همواره باید مورد توجه افراد باشد چه اینکه بسیاری از مسائل و مشکلات حقوقی در اثر عدم رعایت احتیاطات قانونی و لازم رخ می‌دهد. لکن افراد با قرار ندادن عکس‌ها و فیلم‌های شخصی خود در فضاهای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تا حدود بسیار زیادی می‌توانند از وقوع بسیاری از این دست جرایم پیشگیری کنند و به نوعی خود حافظ حقوق خود باشند.
انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی نقض حقوق کودک است
مطهره ناظری رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان نیز در این زمینه می گوید: انتشار تصاویر کودکان از سوی والدین در فضای مجازی و همچنین استفاده کودکان در مدلینگ نقض حقوق کودک است. در مورد تصویربرداری از کودکان، آنچه شاهد هستیم چه انتشار تصاویر از طرف والدین در فضای مجازی، چه انتشار تصاویر کودکانی که در مدلینگ از آنان استفاده می شود یا در موردی که اخیرا برخی تصاویر کودکان به حالت نیمه برهنه یا اروتیک از سوی یک آتلیه منتشر شده، به نوعی استفاده ابزاری از کودکان و بسیار تاسف برانگیز است.
وی ادامه می دهد: استفاده کودکان در صنعت مدلینگ در حال مرسوم شدن در فضای مجازی است و می توان گفت والدین این کودکان به نوعی به عنوان شغل کودک به آن نگاه می کنند و با توجه به آسیبی که به کودکان وارد می کند، این اقدام به نوعی کار اجباری کودکان محسوب می شود. کسب درآمد از طریق کودکان به شیوه ابزاری و انتشار تصاویر آنان در فضای مجازی، قابل پیگیری است و لازم است که آگاهی رسانی شود تا والدین بدانند با این اقدامشان چه آسیب جدی به کودکان خود وارد می کنند.
انتشار تصاویر کودکان، آزارگران جنسی را جذب می کند
رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان می گوید: در بحث مدلینگ گاهی کودکان برای عکس برداری و تصاویری که از کودکان تهیه می شود، ساعت ها باید جلوی دوربین قرار بگیرند، گاهی گریم های سنگینی روی کودکان انجام می شود و همه اینها باعث آزار و آسیب به کودک می شود. هنگامی که تصاویر کودکان منتشر می شود و در معرض دید عموم قرار می گیرد، بسیار مخاطره آمیز است. علاوه بر این مورد توجه قرار گرفتن کودک باعث می شود به شخصیت او آسیب جدی وارد شود و به طور ناخواسته مسیر زندگی کودک و آینده شغلی او تحت الشعاع قرار می گیرد.
وی ادامه می دهد: چنین اقداماتی به طور جدی باید پیگیری و به والدین آگاهی رسانی شود و آنچه که بسیار مخاطره آمیز هست این است که تصاویر این کودکان با توجه به اینکه در معرض دید عموم قرار می گیرد، ممکن است در آینده طعمه ای برای آزارگران جنسی یا افراد پدوفیلیا باشد.
تصاویر منتشرشده از کودکان نیمه برهنه جرم عمومی است
رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با اشاره به تصاویر ناخوشایند کودکان که اخیرا در حالت نامتعارف و نیمه برهنه تهیه شده است، می گوید: این تصاویر از این جهت که اشاعه فحشا به حساب می آید و از این جهت که در واقع بسیار ناخوشایند است و احساسات عموم را جریحه دار کرده جرم عمومی تلقی می شود.
ناظری می فزاید: این اقدام آتلیه، تصویرگران و والدین که کودکان را در معرض چنین خطر و آسیب هایی قرار داده و نقض حقوق کودک مرتکب شده اند، قابل تعقیب و پیگیری است.
طی هفته های اخیر آتلیه ای در حضور والدین عکس های نامتعارف، بدن نما و نیمه برهنه از کودکان آنها گرفته و آنها را در شبکه های مجازی منتشر کرده است که واکنش هایی را درپی داشته و برخی وکلای یک خیریه قصد داشتند از عکاس این کودکان و آتلیه ذیربط، به صورت رسمی شکایت کنند.
رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان با اشاره به انتشار تصاویر کودکان در وضعیت نامتعارف می گوید: این وضعیت در قانون جدید حمایت از حقوق کودکان که به تصویب شورای نگهبان نرسیده است، وضعیت مخاطره آمیز اطلاق می شود و افرادی که کودکان را در وضعیت مخاطره آمیز قرار می دهند، اقدام شان قابل پیگیری است.
ناظری تاکید می کند: در قانون جدید این اقدام به طور مستقل جرم انگاری شده اما با توجه به اینکه این قانون نهایی نشده است، طبق قانون حمایت از کودکان و نوجوانان سال ۸۱ نیز می توانیم این اقدام را جرم بدانیم. چون این اقدام باعث آسیب جدی به روان و اخلاق کودک می شود و این اقدام قابل تعقیب است.
انتشار تصویر کودکان در فضای مجازی و سایت‌های خبری ممنوع است
مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک اعلام کرد: انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی و سایت‌های خبری علاوه بر نقض حریم خصوصی و حقوق آنها، کودکان را در معرض مخاطره و سوء استفاده قرار می‌دهد و این اقدام ممنوع است.
مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک وزارت دادگستری، در این بیانیه آمده است: یکی از موارد فاحش نقض حقوق کودک نشر و بازنشر تصاویر کودکان با اهداف مختلف نظیر نمایش زیبایی‌ها و استعدادهای کودکان، بر انگیختن حس ترحم مخاطبان، تبلیغ کالا و خدمات در فضای مجازی و رسانه ملی، سایت‌های خبری و اینترنتی و صفحات شخصی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی حتی والدین است که این اقدام علاوه بر نقض حریم خصوصی کودکان، نادیده انگاشتن مصالح عالیه آنان تلقی می شود و به صورت بالقوه می تواند کودکان را در معرض مخاطرات و آسیب های جسمانی و روانی در آینده قرار دهد.
در این بیانیه تصریح شده است: با عنایت به ماندگاری این تصاویر به‌ویژه در فضای مجازی، تصمیم امروز دائر بر نشر تصویر کودک به هر عنوان که ممکن است در آینده کودک از انتشار آن متضرر یا ناراضی تلقی شود، مغایر حق کودک بر کرامت انسانی، خشونت علیه کودکان، حق بر تعیین سرنوشت آنان همچنین به واسطه آسیب های روحی، جسمی و دیگر آسیب ها مغایر مصالح کودکان است. از این رو، هرگونه انتشار تصویر کودکان ممنوع و انجام آن نقض صریح حقوق آنان به شمار می رود.
مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در بیانیه خود افزود: در روزهای اخیر، قتل فجیع کودک ۱۴ ساله تالشی به دست پدر باعث جریحه دار شدن احساسات جامعه شد؛ قطعا آسیب زدن به دیگری و تصمیم‌گیری درباره سلب حیات یکی از اعضای خونی خانواده با هر انگیزه‌ای دارای ابعاد فرهنگی، حقوقی، روانشناختی و اجتماعی است. فارغ از عوامل اجتماعی و روانشناختی، چنین اقدامی با هر عنوان و با هر انگیزه‌ای که صورت گرفته باشد، حیات یک انسان را که به تعبیر قرآن کریم حیات تمامی آدمیان است، سلب و وی را به کام مرگ کشانده است.
«این گونه اقدامات سبعانه که بر خلاف موازین شرعی، قانونی و فرهنگ ملی ایران اسلامی و بیگانه با آموزه‌های وحیانی است، فاقد هرگونه جواز یا تجویز در نظام هنجاری است و بر این اساس، مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، ضمن اظهار تاسف و محکومیت این جنایت سبعانه و هولناک و پیگیری آن از طریق قوه قضاییه تا محکومیت و اجرای قاطع مجازات عاملان جنایت، با اعزام نماینده‌ای ویژه و تحلیل موضوع در صدد ریشه‌یابی علل و عوامل آن و پیشگیری از موارد مشابه است و اعتقاد دارد، آموزش زنجیره‌ای کنشگران اصلی حمایت از حقوق کودک و تزریق این آموزش‌ها به بطن جامعه، خانواده‌ها و دانش‌آموزان مهمترین عامل بازدارنده در مقابل این افکار متهجرانه است.»
در بیانیه مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک آمده است: در این میان خطای مرسوم دیگری که در خصوص این کودک توسط اشخاص حقیقی و حقوقی آگاهانه یا ناآگاهانه رخ داده و می دهد نقض یکی دیگر از مصادیق حقوق کودک با انتشار تصاویر وی در فضای مجازی و سایت های خبری است؛ نقض حقی که متاسفانه با استقبال در فضای مجازی مواجه می شود.
این بیانیه از همه رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی، خواسته است کنشگران عرصه حقوق کودک، اشخاص حقیقی و حقوقی حتی والدین و سرپرستان کودکان با احترام به حقوق کوکان و با توجه خاص به مصالح عالیه کودکان، از انتشار تصاویر آنها با هر هدفی در صفحات شخصی، فضای مجازی، سایت های خبری و جراید مکتوب خودداری کنند.
مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در این بیانیه افزود: مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک به عنوان متولی برنامه ریزی، هماهنگی، نظارت و پایش حقوق کودک و عهده دار حمایت از حقوق کودکان در سطح ملی و بین المللی رسالت سنگینی در تامین، تضمین و ارتقاء حقوق کودک بر عهده دارد و به موجب تکالیف درج شده در مبانی هنجاری جمهوری اسلامی ایران، از جمله قانون اساسی، اسناد بالادستی به ویژه سیاست های کلی نظام، برنامه های توسعه، کنوانسیون حقوق کودک همچنین قوانین و مقررات موجود این مرجع مکلف است با ساختار سازی و ایجاد زنجیره تعاملی مستمر با همکاری اعضای شورای هماهنگی مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک، مراجع متناظر استانی، قوه قضاییه، سازمان های مردم نهاد و سایر کنشگران عرصه حقوق کودک و در مقام پیگیری راهبردی کنوانسیون حقوق کودک در عرصه ملی، زمینه ارتقاء همه سویه حق های کودکان را فراهم کند.
در این بیانیه آمده است: مرجع ملی کنوانسیون حقوق کودک در راستای وظایف راهبردی خود راهبری و اجرای برنامه های گوناگون به منظور ارتقاء حقوق کودک در جمهوری اسلامی ایران را بر عهده دارد که سلسله اقدامات انجام شده در این راستا فهرستی بلند از اقدامات گوناگون را در بر می گیرد.
از جمله این موارد می توان به تلاش در اصلاح قوانین و مقررات با رویکرد کودک محوری، تدوین لوایح مورد نیاز در راستای حمایت از حقوق کودکان، آموزش حقوق کودک در قالب مدارس فصلی به کنشگران اصلی عرصه حقوق کودک، هماهنگی برای ایجاد کلینیک‌های حقوق کودک، پیشگیری از نقض حقوق کودک است اما اکنون بی‌گمان مهمترین راهبرد این مرجع ایجاد زمینه مناسب و گسترش زنجیره تعاملی با دستگاه‌ها و ایجاد زیرساخت فرهنگ حقوق کودک از طریق کنشگران اصلی به سطح جامعه، مدارس و خانواده‌ها است.
گزارش از معصومه نیکنام
منبع: خبرگزاری ایرنا