سلامت کودکان: تب پاسخ طبیعی بدن به شرایط مختلفی است که شایع‌ترین آن‌ها عفونت است. تب حالتی است که در آن درجه حرارت بدن بالاتر از حد طبیعی است.
تعریف و علل تب
درجه حرارت مقعدی بیشتر از ۳۸ درجه سانتی گراد، درجه حرارت دهانی بیشتر از ۳۷/۸ درجه سانتی گراد، درجه حرارت زیر بغل بیشتر از ۳۷/۲، درجه حرارت گوش بیشتر از ۳۷/۵ و درجه حرارت پیشانی بیشتر از ۳۸ درجه سانتی گراد، «تب» گفته می‌شود.
عفونت شایع‌ترین علت تب در کودکان است. عفونت‌های شایع ویروسی و باکتریال در کودکان مانند سرماخوردگی، عفونت گوارشی، عفونت گوش، خروسک، برونشیولیت و عفونت ادراری شایع ترین بیماری‌های ایجاد کننده تب در کودکان هستند. در شیرخواران کمتر از ۳ ماه لباس پوشاندن بیش از حد به شیرخوار می‌تواند باعث افزایش دمای بدن شود. همچنین تزریق بعضی واکسن‌ها در کودکان می‌تواند سبب تب در آن‌ها شود. این که دندان در آوردن در شیرخواران می‌تواند علت تب باشد یا نه مورد اختلاف نظر است و همیشه باید ابتدا سایر علل تب را در نظر گرفت. همچنین تب‌های بالاتر از ۳۸/۹ را هرگز نباید مرتبط با دندان در آوردن دانست.
اندازه گیری درجه حرارت بدن کودک
روش‌های مختلفی برای اندازه گیری تب وجود دارد که اندازه‌گیری درجه حرارت از راه مقعد، دقیق‌ترین راه است.
در کودکان بزرگتر از ۴-۵ سال، می‌توان درجه حرارت را از راه دهان اندازه گرفت. اندازه‌گیری درجه حرارت از راه زیر بغل دقت کمتری دارد و برای شیرخواران زیر ۳ ماه یا کودکانی که نمی‌توانند درجه را در دهان خود نگه دارند، مفید است.
تعیین درجه حرارت از راه گوش و پیشانی هم دقت کمتری نسبت به اندازه‌گیری حرارت مقعدی و دهان دارد. بدیهی است که تعیین درجه حرارت بدن کودک با لمس بدن کودک قابل اعتماد و دقیق نیست.
ترمومتر یا تب سنجتب در کودکان
وسیله‌ای است که تب را با آن اندازه می‌گیرند. دو نوع دیجیتال و شیشه‌ای دارد که نوع شیشه‌ای حاوی جیوه است و به علت خطر شکستن و تماس با جیوه استفاده از آن توصیه نمی‌شود. همچنین ترمومترهای نواری یا شبیه پستانک دقیق نیستند و توصیه نمی‌شوند.
اندازه گیری درجه حرارت از راه مقعد
کودک یا شیر خوار را به پشت یا شکم بخوابانید، مقدار کمی وازلین به سر تب سنج بمالید، آن را به آهستگی وارد مقعد کودک کنید تا زمانی که نوک نقره‌ای آن کامل در مقعد قرار گیرد و دیده نشود. ترمومتر را نگه دارید، نوع جیوه‌ای حدود ۲ دقیقه و انواع دیجیتال کمتر از ۱ دقیقه باید نگه داشته شوند و سپس خارج شده و عدد خوانده شود.
اندازه گیری درجه حرارت دهانی
در این روش کودک از ۳۰ دقیقه قبل نباید مایعات سرد یا گرم مصرف کرده باشد. ترمومتر را با آب سرد و صابون بشویید. نوک ترمومتر را زیر زبان کودک قرار دهید و از کودک بخواهید آن را با لب‌هایش نگه دارد. دهان باید کاملا بسته باشد. ترمومتر جیوه‌ای حدود ۳ دقیقه و نوع دیجیتال کمتر از ۱ دقیقه باید در دهان بماند.
اندازه گیری درجه حرارت از زیر بغل
نوک ترمومتر را زیر بغل کودک بگذارید. ترمومتر را با فشردن بازوی کودک به قفسه سینه نگه دارید. ترمومتر جیوه ای باید حدود ۴ تا ۵ دقیقه نگه داشته شود.
اندازه گیری درجه حرارت از راه گوش
اگر کودک در هوای سرد بیرون بوده است باید حداقل ۱۵ دقیقه صبر کنید. عفونت گوش یا مجرا تاثیری بر اندازه گیری درجه حرارت از راه گوش ندارد. گوش کودک را باید به عقب و بالا بکشید و ترمومتر را وارد کانال گوش کنید و حدود ۲ ثانیه نگه دارید.
اندازه گیری درجه حرارت از راه پیشانی
تب در کودکان
در این روش در واقع درجه حرارت شریان تمپورال اندازه گیری می‌شود. به شکل دستگاهی است که از پیشانی تا گوش کشیده می‌شود. نوع دیگر آن سنسور مادون قرمز دارد و نیاز به تماس با پوست کودک ندارد.
آیا تب باید درمان شود؟
وجود تب نقش مهمی در مبارزه با عفونت دارد ولی در عین حال می‌تواند باعث ناراحتی کودک شود. شدت تب به تنهایی در تصمیم‌گیری برای درمان یا ارزیابی بیشتر کودک کافی نیست، بلکه رفتار کودک و اینکه حال او چطور به نظر می‌رسد، مهم‌تر است. تب گاهی همراه با علائمی است که نیاز به معاینه و بررسی فوری دارند.
نشانه‌هایی که باید به آن توجه کنید
اگر یکی یا چند نشانه از علائم زیر را در کودک مشاهده کردید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید:
عدم پاسخ کودک به صدا زدن یا تحریکات
بیدار شدن به سختی
مشکل در نفس کشیدن
آبی شدن لب‌ها، زبان، ناخن‌ها
برجسته شدن ملاج جلویی کودک
سفتی گردن کودک
سردرد شدید
شکم سفت و دردناک در لمس
وجود دانه‌های قرمز یا بنفش روی پوست
عدم توانایی در خوردن به علت بی حالی شدید
گریه و بیقراری شدید
تحریک پذیری شدید
وجود علائم زیر همراه تب ، یعنی کودک باید توسط پزشک ویزیت شود:
اسهال بیشتر از ۲ تا ۳ روز
استفراغ بیشتر از ۱ روز
علائم کم شدن آب بدن مثل کاهش دفعات ادرار کردن، نداشتن اشک حین گریه و بی‌حالی
وجود گلو درد یا گوش درد همراه تب
درد حین ادرار کردن
تب در شیرخوار زیر ۳ ماه حتی اگر حال عمومی خوب باشد
تب در کودک زیر ۳ سال که بیشتر از ۳ روز طول کشیده
کودکان در هر سنی با درجه حرارت بالای ۴۰ درجه یا زیربغلی بیشتر از ۳۹/۴ درجه
تشنج همراه تب
کودکی که یک هفته است تب‌های گاهگاهی دارد ، حتی اگر چند ساعت در روز باشد.
تب در کودکانی که بیماری زمینه ای دارند مثل : بیماری قلبی، سرطان، کم خونی شدید
درمان‌های کاهش دهنده تب در کودکان
بت کردن بچه
همه موارد تب به درمان یا مراجعه به پزشک نیاز ندارند، علائم جدی‌تر در بالا توضیح داده شد.
دارو درمانی
موثرترین درمان تب استفاده از داروها مثل استامینوفن یا بروفن است. مصرف آسپیرین در تب کودکان توصیه نمی‌شود. از استامینوفن می‌توان هر ۴ تا ۶ ساعت استفاده کرد ولی نباید بیشتر از ۵ بار در روز باشد. مصرف استامینوفن در سن کمتر از ۳ ماه باید با مشورت پزشک باشد. همچنین، متخصص اطفال، بر اساس وزن کودک دوز مصرف دارو را تعیین می‌کند. ایبو بروفن می تواند هر ۶ ساعت استفاده شود که باید حتما معده کودک پر باشد. استفاده از این دارو در سن زیر ۶ ماه ممنوع است. دوز آن باید براساس وزن کودک تنظیم شود.
افزایش مصرف مایعات
تب می‌تواند باعث کاهش آب بدن کودک شود و باید دفعات مصرف آب یا شیر کودک را افزایش داد. سایر مایعات خنک و شیرین هم مفید هستند.
استراحت کافی و استفاده از تن شویه و پاشویه که البته به اندازه دارو موثر نیست. استفاده از الکل توصیه نمی‌شود چون می‌تواند از راه پوست جذب شده و باعث مسمومیت شود. توجه کنید که تن شویه حتما باید با اب ولرم باشد. در صورت قطع تب به مدت ۲۴ ساعت، کودک می‌تواند به مدرسه یا مهد برگردد.
نویسنده: مونا مشرف
منبع: مجله تربیت کودک و فرزندپروری